Vier het leven! Op naar een leeftijdsneutrale samenleving!
Nederland vergrijst. Wat cijfers:
Op 1 januari 2022 telde Nederland 17,6 miljoen inwoners. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft Nederland 21,8 miljoen inwoners in 2050 als migratie, geboorte en levensverwachting alle drie hoog zijn, Is dit alle drie laag, dan krimpt de bevolking tot 17,1 miljoen inwoners. Maar in alle scenario’s neemt het aandeel van “ouderen”, gedefinieerd als mensen boven de AOW-leeftijd, toe.
Op 1 januari 2022 bedroeg de beroepsbevolking, oftewel het aantal mensen tussen de 15 en 75 jaar die betaald werk verricht of daarvoor direct beschikbaar is, 46% van de totale Nederlandse bevolking. Als de arbeidsparticipatie gelijk blijft, daalt dit percentage mogelijk naar 41% in 2050 Oftewel: tegenover 41 mensen die kunnen werken staan er 59 die dat niet kunnen.
Als ouderen langer doorwerken, als meer vrouwen gaan werken, als reeds werkende vrouwen meer uren gaan werken en als de arbeidsparticipatie van mensen met een migratieachtergrond toeneemt neemt het aandeel van de beroepsbevolking in de totale bevolking toe. Bij lage immigratie van jonge mensen uit het buitenland naar Nederland én bij een hogere arbeidsparticipatie van relatief oudere werknemers binnen de beroepsbevolking is straks 36% van de beroepsbevolking jonger dan de AOW-leeftijd, terwijl 64% procent van de beroepsbevolking ouder is dan de AOW-leeftijd. En daarbij zijn inwoners ouder dan 75 jaar nog niet eens meegeteld.
De stijging van de AOW-leeftijd leidt niet vanzelf tot een even sterke stijging van de arbeidsparticipatie van ouderen. Voorwaarde is namelijk dat de gezondheid van oudere werknemers het toelaat om langer te werken, dat werkomstandigheden indien nodig worden aangepast om dat mogelijk te maken, dat oudere werknemers zich blijven ontwikkelen (omdat banen “voor het leven” verdwijnen en de benodigde kennis en vaardigheden doorlopend veranderen) en dat de kansen van oudere werkenden niet negatief worden beïnvloed door leeftijdsdiscriminatie;
Op 1 januari 2022 telde Nederland ongeveer 800 duizend 80-plussers, hetgeen 5% van de totale bevolking is. Als de levensverwachting de komende 30 jaar sterk toeneemt, groeit het aantal 80-plussers naar 2,6 miljoen in 2050. Maar zelfs als is er slechts sprake van een geringe stijging van de levensverwachting, dan nog verdubbelt het aantal 80-plussers. Procentueel gezien betekent dit dat in 2050 tussen de 8% en 15% van de bevolking ouder dan 80 jaar is. De stijging van het aantal 80-plussers leidt tot een toename van de zorgvraag die groter is dan de eventuele (want afhankelijk van het scenario geprojecteerde) groei van de beroepsbevolking. Een groter deel van de beroepsbevolking zal in de zorg werkzaam moeten zijn. Vooral de vraag naar langdurige zorg neemt sterk toe, zowel in medische zin als op het gebied van sociale ouderenzorgen om bijvoorbeeld eenzaamheid tegen te gaan.
En nu, in 2022?
De meeste vijftigers zijn nog geen opa of oma. Velen hebben nog thuiswonende kinderen. Ze hebben het welbekende “Abraham/Sara zien” ervaren als enerzijds een reden voor feestje en anderzijds een overdreven stilstaan bij verjaardag die toch echt geen overgang is naar een ander leven. De carrière bevindt zich in veel gevallen op het hoogtepunt en men moet nog niet denken aan pensioen, wat overigens wettelijk nog 17 jaar duurt als men überhaupt stopt met werken op 67-jarige leeftijd. Anderen maken op hun vijftigste een carrièreswitch, soms gecombineerd met een studie. Continue blijven leren is het adagium. En dat kan want de typische vijftiger staat nog volop in het leven, staat midden in de maatschappij, doet actief aan sport en let tot op zekere hoogte op zijn/haar gezondheid.
Artikel 1 van de Grondwet biedt bescherming tegen alle vormen van discriminatie, ook discriminatie op basis van leeftijd. Daarnaast is er een aparte wet die leeftijdsdiscriminatie op het werk tegen gaat en voorkomt: de Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid (WGBL). De WGBL stelt dat het maken van onderscheid op grond van leeftijd met name geldt bij werving, selectie en aanstelling van personeel, arbeidsbemiddeling, arbeidsvoorwaarden, bevordering en ontslag verboden is. Het interessante is dat de webpagina van de Nederlandse overheid die nadere uitleg geeft over de WGBL meteen begint over financiële compensatie als een werkgever een oudere in dienst neemt en over de seniorenregelingen in cao’s waarbij ouderen extra vakantiedagen krijgen, of salarisbescherming. Het lijkt hierdoor als de overheid exact dat doet wat de wet niet beoogt namelijk mensen namelijk dus niet gelijk behandelen ongeacht hun leeftijd!